فرزند خود را در چه سنی و به کدام رشته ورزشی بفرستید؟
جالب است بدانید که در گذشته مردم بخاطر سبک زندگی و مسائلی مانند کشاورزی، دامداری، تامین بیشتر مایحتاج و مخارج زندگی، ترس از میزان بالای آمار مرگ و میر بعلت نبود وضعیت بهداشتی و درمانی مناسب و حفظ و بقای نسل و خاندان، عدم اشتغال زنان و القای این فرهنگ حاکم که وظیفه زن فقط بارداری و بزرگ کردن بچه است، تامین امنیت جانی و مالی خانواده، داشتن طایفه و قبیله‌ای پرجمعیت و پر آوازه، خودکفایی یا استقلال همه‌جانبه و برخورداری از قدرت در همه زمینه‌ها، دارای خانواده پرجمعیت یا فرزندانی زیاد بودند و زاد و ولد بیشتری بین مردم رواج داشت. چون مانند دنیای امروزه زندگی دیجیتالی رواج نبود و هر خانواده محکوم به فرزندآوری زیاد برای تامین نیازهای خود با تقسیم وظایف متعدد از طریق کشاورزی و دامداری بود.
در واقع مرزها و قلمرو زندگی افراد بسیار محدود و بیشتر معطوف به روستا یا شهرهای کوچک با کمترین امکانات امروزی بود. ارتباطات در حد قبیله و طایفه‌ای بود و مسافرت و سیر و سفر یا گردشگری به معنای امروزی نماد واقعی نداشت.در این بین خانواده‌هایی که فرزندان بیشتری داشتند، موفق‌تر از دیگران بودند و با مشکلات کمتری زندگی خوبی را برای خود تامین می‌کردند.
اما بعلت تغییر سبک زندگی در دنیای متحول و پیشرفته امروزی خانواده‌ها دیگر مانند نسل قدیم به فکر تعدد فرزند نیستند و کمتر خانواده‌ای را می بینید که بیشتر از ۲ فرزند داشته باشد. شاید ریشه این امر را بتوان به مسائلی مانند: تغییر نیازهای تربیتی جدید برای فرزندان، رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات و همگام شدن با فرایند جهانی شدن و موج دنیای دیجیتال، قدرت اقتصادی و شرایط مالی ضعیف خانواده‌ها بعلت وابستگی زیاد جهت تامین مایحتاج زندگی به وضعیت حاکم در اجتماع و دولت، آمار بالای طلاق، بالا رفتن سن ازدواج، مشکلات تهیه مسکن، اشتغال زنان و نگرانی از دست دادن شغل در خانم ها به دلیل باردارى، ناباروری و نهایتاً نداشتن حوصله براى بزرگ کردن بچه‌ها نسبت داد.
با این تفاسیر، مشخص است که در دنیای فناوری اطلاعات و ارتباطات امروزی، نیازهایی اساسی و جدید برای تربیت فرزندان شکل گرفته است و خانواده‌ها در این زمینه بیشترین مسئولیت را برای آموزش نسلی پربار و موثر برای زندگی اجتماعی در آینده دارند و آگاهی از شیوه علمی و مدرن تربیت فرزندان در همه زمینه‌ها برای خانوادها امری حیاتی است. در این میان، خانواده‌ها بیشتر درگیر مسئله هدایت درست فرزندان به کلاس‌های تربیتی مختلف از جمله: موسیقی، یادگیری زبانی غیر از زبان مادری، رقص، هنر، مهارتهای فنی و حرفه‌ای مخصوصاً مهارت در رشته‌های مختلف ورزشی هستند. لذا حسب بحث هدایت ورزشی در این مقاله، مطالب بیشتر بر این بعد تاکید دارد.
طبیعی است که برای اکثر خانواده‌ها، بعلت ماهیت خاص ورزش و اهمیتی که ورزش در سایر ابعاد زندگی انسان مانند: محبوبیت و شهرت، قدرت درآمدزایی بالا یا تامین مسائل مالی، داشتن جسمی سالم و تندرست و به تبع آن روحیه عالی برای زندگی موفق دارد، استعدادیابی ورزشی فرزندانشان، همواره با چالش‌ها و ابهامات اساسی بدل شده است.
در واقع آنچه که در این زمینه بیش از همه ذهن والدین را درگیر خود کرده است، این است که سن شروع ورزش تخصصی فرزند من کدام است و همچنین اینکه کدام نوع رشته ورزشی مناسب فرزند من هم از لحاظ ورزش همگانی و تفریحی در قالب بازی یا سرگرمی و هم از لحاظ ورزش قهرمانی یا حرفه‌ای است؟ بنابراین در این مقاله با در نظر گرفتن جمیع جهات و با ارائه مبانی نظری در قالب دو الگوی ارائه شده در زمینه هدایت و توسعه ورزشی کودکان، مطلب را باز کرده، الگوی برتر را با دلیل معرفی می‌کنم و انتخاب را بعهده مخاطب محترم می‌گذارم.
۱- الگوی آمریکای شمالی
در این الگو اصل بر تمرینات اختصاصی از سنین پایه بنا نهاده شده است و به شروع تمرینات اختصاصی از دوران کودکی اعتقاد دارند. یعنی معتقد هستند که از همان اوایل کودکی باید فعالیت جسمانی به شکل ورزش تخصصی انجام شود نه تربیت بدنی یا بازی و تفریح.
(در این خصوص جهت اطلاع بیشتر، تفاوت تربیت بدنی با ورزش و بازی در مقاله‌ای مبسوط و شفاف توضیح داده شده است).
نقطه ضعف‌های علمی این الگو
بسیار بدیهی است که دوران کودکی اقتضائات خاص خود را می‌طلبد و کودک هنوز در حال بازی کردن و شکل دادن به مهارتهای پایه و بنیادی خود می‌باشد و طبیعتاً دقت، تمرکز، آمادگی جسمانی مطلوب جهت تحمل فشار بالا، تکنیک و تاکیتک‌پذیری و از همه مهمتر امنیت روانی مستقل و مناسبی ندارد که دقیقاً همه اینها لازمه ورود به ورزش تخصصی و رسیدن به اوج اجرای ورزشی است. از طرف دیگر برای هدایت و استعدادیابی ورزشی یک سری پیش‌نیازها و مقدماتی نیاز است که در شکل زیر در قالب هرم عوامل تمرین بیان شده است و لازم است که کودک ابتدا از قاعده هرم به‌ترتیب به سمت راس هرم حرکت کرده و به مراحل پایین ابتدا بدست بیاید تا به مراحل بالاتر برسد.
۲- الگوی اروپای شرقی
در این الگو اصل بر توسعه همه جانبه از سنین پایه بنا نهاده شده است. توسعه همه جانبه یعنی توسعه همه توانایی های زیست حرکتی پیش از تمرینات تخصصی ورزشی که پیش‌نیاز رسیدن به اوج اجرای ورزشی است. طبیعی است که مهارتهای بنیادی در دوران کودکی در این الگو خوب شکل گرفته، شخص فاکتورهای آمادگی جسمانی را در طولانی مدت و به‌شکل اصولی طی کرده و هرم تمرین را رعایت کرده و آمادگی وارد شدن به رشته تخصصی را در اواخر دوره راهنمایی دارد.
پاسخ برای بهترین سن شروع ورزش تخصصی
بنابر مطالبی که ذکر شد می‌توان گفت که در حالت کلی بهترین سن برای شروع رشته ورزشی تخصصی، سن ۱۴ تا ۱۵ سالگی یا دوران نوجوانی است.
نکته بسیار مهم: درست است که سن شروع ورزش تخصصی در بعضی رشته‌ها مانند ژیمناستیک، اسکیت و … از دوران کودکی است، اما نباید غافل شد که همین شیوه موجود باید در قالب شکل بازی و تفریح باشد و با کسب سایر عوامل هرم تمرین که در مطالب قبل ذکرآن رفت، انجام پذیرد. چرا که در سنین نوجوانی باید دنبال قهرمان‌پروری و نخبه پروری رفت، در غیر این‌صورت مصدومیت، ورزش زدگی و سایر عواقب الگوی آمریکای شمالی دامن‌گیر این افراد نیز خواهد شد.
یوسین بولت: قهرمان دوی سرعت ۱۰۰ متر، ۲۰۰ متر و امدادی در سه المپیک پکن ۲۰۰۸، لندن۲۰۱۲، ریودوژانیر ۲۰۱۶
نتیجه
بنابراین اگر ما بخواهیم بصورت علمی و از پایه اصولی کار کنیم، بایستی شرایط نیازسنجی جسمی و ذهنی کودکان را در نظر گرفته و به عواقب فشارهای ورزش تخصصی از دوران کودکی واقع‌بینانه‌تر نگاه کنیم. زیرا کودک در این سن تنها چیزی که واقعاً نیاز دارد، تنها بازی کردن و لذت بردن و کسب مهارتهای مختلف جسمانی جهت برخورداری از یک جسم، روان و ذهن سالم برای زندگی اجتماعی موفق در آینده است همین و بس.
مضافاً اینکه فشار جسمانی و روانی بالا در دوران کودکی خارج از عواقبی که دارند، رشد قدی کودک را که در بهترین دوران رشد قدی است، بشدت تحت تاثیر خود گذاشته و باعث آسیب به صفحه رشد و نتیجتاً کوتاه قدی خواهد شد که این مطلب نیز به‌هیچ عنوان نه خواسته کودک و نه خواسته خانواده‌هاست.
در جمع‌بندی کلی می‌توان گفت که بهترین راهنما برای استعدادیابی و هدایت ورزشی تکیه بر الگوی اروپای شرقی است که بر زندگی ورزشی طولانی و اجرای پایدار در هنگام ورزش بنا نهاده شده است.
بنابراین پیشنهاد می‌شود که در صورت وجود محیط غنی ورزشی، خانواده‌ها، امکانات و زمینه‌های ورزشی مختلف را برای فرزندان خود (در صورت امکان و برخورداری مالی) فراهم کنند و نیز اینکه حتماً استعداد برتر و مورد علاقه آنها را شناسایی کنند و به‌هیچ عنوان با اشتباه فاحشی که اکثر خانواده‌ها انجام می‌دهند، ِیعنی تجویز نسخه شخصی در رشته ورزشی مورد علاقه والدین، آینده ورزشی فرزندان خود را تباه نکنند زیرا ما اعتقاد داریم که هر فرزند سالمی استعداد قهرمانی و حرفه‌ای شدن در یک رشته ورزشی خاص و مورد علاقه خود را دارد.
اما اگر امکانات محدود بود، پیشنهاد می‌شود که برای هدایت و استعدادیابی فرزندان، مشاورین ورزشی، مراکز تخصصی استعدادیابی، معلمان و مربیان ورزش، والدین آگاه و مطلع، افراد تحصیل کرده و مجرب در بین اقوام، آشنا و فامیل در این زمینه بسیار کمک‌کننده خواهند بود.
به امید موفقیت روزافزون مردمان ایران زمینم
تهیه و تنظیم
Drsportyar.com
منابع
Harre 1982
علم تمرین بومپا
طراحی تمرین دکتر حمید آقاعلی نژاد