آزمون های استاندارد تعادل

تحرک و تعادل برای یک ورزشکار مسئله ای همیشگی بوده و لازمه زندگی اوست. در هر حرکتی نیز دو گروه عضلات درگیرند: عضلات موافق یا آگونیست و عضلات مخالف یا آنتاگونیست. عضلات موافق باعث حرکت می شوند و عضلات مخالف مقدار حرکت را تعیین می کنند و باعث حفظ تعادل بوده و در اصل  تکیه گاه مناسب برای انجام حرکت را فراهم می کنند. لذا برای مصدوم نشدن نیاز به سطح خوبی از تعادل و انعطاف پذیری است.

از طرف دیگر برای افراد سالمند این تعادل امری بسیار حیاتی است و طبق آمار بیشترین مشکل افراد سالمند که منجر به شکستگی استخوان های ایشان می شود، همین نبود تعادل و افتادن های مکرر در راه رفتن و ایستادن است. حتی گفته شده که ششمین علت مرگ و میر در سالمندان نتیجه همین نبود تعادل و افتادن های مکرر است.

مرکز تعادل در گوش داخلی است. تعادل به حفظ تعادل و ثبات در دو حالت کمک می کند: 1- هنگام سکون یا بی تحرکی 2- هنگام تحرک و پویایی از طریق هماهنگی اندامهای حسی بویایی، شنوایی و تعادل عمقی.

تست های استاندارد تعادل معمولا در مراکز شنوایی سنجی گرفته می‌شوند تا ببیند وضعیت مرکز تعادل شخص در گوش داخلی چگونه است و تشخیص مشکلات تعادل در گوش داخلی را به درستی انجام دهند.

آزمونهای آن شامل: 1- تعادل ایستا: آزمون های لک لک ایستاده، فرشته و رومبرگ هستند و واحد آن ثانیه است و اولویت با این آزمونهاست. 2- تعادل پویا و برای اندازه گیری تعادل پویا می توان از آزمون راه رفتن بر روی میله ی موازنه یا چوب موازنه، آزمون ستاره و آزمون y استفاده کرد.

این آزمون ها، استاندارد و در دسترس هستند و عملکرد را مورد ارزیابی قرار می دهند و نیاز به کمترین ابزار دارند و یا بدون تجهیزات انجام می شوند و زمان کمی برای اجرا نیاز دارند.

آزمون های تعادل ایستا

1) آزمون رومبرگ

این آزمون شامل وضعيت ثابتي است که در آن آزمودني بدون کفش روی سطح صاف مي ایستد، دستها درکنار بدن و به صورت آویزان قرار مي گيرد و قوزک پاها به هم ميچسبند. چشمها باید بسته باشند و بهتر است از چشم بند استفاده شود تا هيچ گونه دیدی حاصل نشود.

رومبرگ با چشم بسته و در انواع مختلفی انجام می شود:

• آزمون رومبرگ استاندارد: فرد با پاهای به هم چسبیده می‌ایستد و چشمان خود را می‌بندد (تصویر فوق).
• آزمون رومبرگ تقویت شده (Sharpened Romberg): فرد با قرار دادن یک پا در جلوی پای دیگر می‌ایستد و چشمان خود را می‌بندد. این حالت، تعادل را دشوارتر می‌کند و حساسیت آزمون را افزایش می‌دهد (تصویر پایین وسطی).
• آزمون رومبرگ روی سطح ناپایدار: فرد روی یک سطح ناپایدار مانند فوم نرم می‌ایستد و چشمان خود را می‌بندد. این حالت، به ویژه برای ارزیابی عملکرد سیستم دهلیزی مفید است.

مدت زماني که آزمودني بتواند این حالت را حفظ کند امتياز او محسوب ميشود.

1-1)آزمون شارپند رومبرگ

این آزمون شامل یک وضعيت ثابت است که در آن آزمودني بدون کفش روی سطح صاف ميایستد، پای برتر را جلو پای غيربرتر ميگذارد، به این صورت که پاشنه پای جلو به پنجه پای عقب برخورد کند؛ دستها به حالت ضربدر روی سينه و کف دست روی شانه طرف مخالف قرار ميگيرد یا پشت هستند. این آزمون با چشمان بسته اجرا ميشود (مطابق عکس فوق در شکل وسطی).

مدت زماني که آزمودني قادر باشد این حالت را با چشمان بسته حفظ کند امتياز او محسوب ميشود.

درصورت وقوع هریک از خطاها هنگام حفظ تعادل برای آزمودني یک امتياز منفي ثبت ميگردد. تاب خوردن زیاد، ازدست دادن تعادل، بازکردن چشمها و تکان خوردن دستها که با وقوع هریک از آنها یک امتياز منفي ثبت ميشود. پائولا و همکاران (2000 ) اعتبار این آزمون را درحالت چشمباز 90 درصد و در حالت چشم بسته 77 درصد عنوان کرده اند.

2) آزمون لک لک یا فلامینگو

این آزمون شامل یک وضعيت ثابت با چشم باز است که در آن آزمودني بدون کفش روی سطح صاف ميایستد، دستها را روی مفصل ران ميگذارد، سپس پای غير تکيه گاه (پای برتر) را مجاور زانوی پای تکيه گاه یا پای غير برتر قرار ميدهد. بهتر است آزمودنی ابتدا با گرفتن دست مربی تعادل خود را حفظ کند. آزمودني مدتي این وضعيت را تمرین ميکند. سپس پاشنه را بلند ميکند تا تعادل را روی انگشتان پا برقرار سازد.

از زماني که آزمودني پاشنه را از روی زمين بلند کند، کرنومتر شروع به کار ميکند. مدت زماني که آزمودني بتواند این حالت را حفظ کند، امتياز او محاسبه ميشود و با انجام خطا کرنومتر متوقف ميشود. بالاتر از 50 عالی، 40 تا 50 خوب، 25 تا 39 متوسط، 10 تا 24 نسبتاً ضعیف و کمتر از 10 ضعیف براورد می شود.

خطاها در این آزمون شامل باز شدن دستها برای حفظ تعادل، نوسان پای تکيه گاه در هر جهت، جداشدن پای غيرتکيه گاه از زانو و برخورد پاشنه پای تکيهگاه به زمين است.تعداد دفعات به هم خوردن تعادل را در 60 ثانیه بشمارید. اگر در 30 ثانیه اول بیش از 15 سقوط وجود داشته باشد، آزمون خاتمه می یابد و نمره صفر داده می شود.

3) آزمون فرشته

این آزمون شامل دو وضعيت است: چشم باز و بسته، که هر کدام روی سطوح پایدار و ناپایدار برای پای برتر و غيربرتر انجام می‌گیرد. روی هر سطح چهار وضعيت آزمون مي شود. در این آزمون، تنه به جلو خم ميشود، فرد روی یک پا مي ایستد، پای دیگر از پشت خم ميشود و زانو کاملًا صاف است، تنه و پا هم در امتداد هم قرار ميگيرند، و دستها با آبداکشن 90 درجه در دو طرف بدن قرار ميگيرند.

مدت زماني که آزمودني بتواند این آزمون را اجرا کند امتياز او محسوب مي شود. خطاها در این آزمون شامل تاب خوردن زیاد، ازدست دادن تعادل، بازکردن چشمها زماني که باید بسته باشد، تکان خوردن زیاد دستها، گام برداشتن، لي کردن یا هرگونه حرکت پا و بلندکردن پنجه یا پاشنه پا است که با وقوع هرکدام از این خطاها یک امتياز منفي برای آزمودني ثبت ميشود.

در تست های حرفه ای تر، آزمونها را پیچیده تر کرده و تعادل را سخت تر خواهند کرد تا تعادل در شرایط سخت توسط افراد یا ورزشکاران را بسنجند.

تعادل پویا

نکته: این تست ها برای افرادی که ورزشکار هستند یا آمادگی جسمانی خوبی دارند، مناسب است. برای کسانی که مشکل تعادل و سرگیجه دارند بهتر است زیر نظر متخصص و با تجویز پزشک انجام شود.

1) آزمون چوب موازنه

در این نوع تعادل، شخص در حین حرکت باید تعادل خود را حفظ کرده و بیشتر هنگام حرکت روی چوب موازنه در ارتفاع بلند تر از سطح زمین و یا همسطح زمین است.

2) تست تعادل ستاره

در مقابل تعادل ایستا، تعادل پویا وجود دارد که با کمک تست تعادل ستاره انجام می شود. وجود هرگونه دگرگونی یا انحراف اندک در محدوده ی سطح اتکا در حالت ایستاده می تواند بر کنترل تعادل بدن موثر واقع شود.

تست تعادل ستاره (Star excursion balance test) به شکل زیر انجام می شود.

در این روش فرد با یکی از پاهایش روی مرکز می ایستد و پای دیگر را در جهت های خطوط که با فاصله 45 درجه از هم قرار دارند حرکت می دهد.

3) آزمون تعادل Y (وای)

آزمون تعادل وای در گذشته به آن تست ستاره هم گفته می شد. این تست جزء انواع تست های بررسی تعادل می‌باشد. آزمون تعادل Y یا وای به شکل زیر انجام می شود.

نحوه انجام تست بررسی تعادل y

آزمون تعادل وای (YBT) ابزاری است که برای ارزیابی ریسک خطر آسیب یک شخص  ورزشکار به کار می رود. این آزمون برای سنجش تعادل نوجوانان دبیرستانی کاربرد دارد و از اعتبار خوبی برخوردار است. طبق شکل بالا در این تست فرد روی یک پا ایستاده و پای دیگر را در سه نقطه متفاوت پشت سر هم و بدون وقفه قرار می دهد. لازم به ذکر است این تست می تواند یک تمرین تقویتی برای بهبود تعادل انجام شود. حداکثر فرد فرصت دارد شش دفعه این مسیر را تکرار کند و اگر نتواند یکبار به طور صحیح آن را انجام دهد، بایستی یک آزمون دیگر گرفته شود. در صورتی که فرد به راحتی قادر به انجام این آزمون باشد می توان به دور کردن نشانگر قرمز آن را سخت تر کرد.

نکات تکمیلی

دختران به سبب پایین تر بودن مرکز ثقل از پسران متعادل ترند. پسران با دارا بودن فاکتور قدرت، این کمبود را به نحو احسن جبران می کند.
عقیده Smith & Hoffman : پسران در حرکات تعادلی مختلف نسبت به دختران همسال برتر هستند.
دانشمندان بسیاری ثابت کرده اند که تعادل در اثر تمرینات اصولی گسترش می یابد. اسپنچاد به این نتیجه رسید که در سنین بین ۱۶ – ۱۱ سالگی در دختران و ۱۶ – ۱۳ سالگی در پسران  می توان این قابلیت را افزایش داد.

در مطلب فاکتورهای آمادگی جسمانی گذری مفید و مختصر بر کلیه فاکتورهای مذکور شده است و همچنین در مبحث آزمون های استاندارد چابکی و دیگر فاکتورها در همین سایت مطالب فاکتورهای دیگر آمادگی جسمانی ارائه شده است.

تهیه و تنظیم

Drsportyar.com

منابع

پايايي سنجي آزمونهاي عملكردي تعادل دکتر حیدر صادقی

آزمونها، نرم ها و سنجش ها تالیف دکتر برایان مکنزی

استانداردهای سلامت و آمادگی جسمانی دکتر جی هافمن

آزمون ها و ارزیابی های ورزشی NSCA تدمیلر ترجمه دکتر گائینی