آزمونهای توان بی هوازی
همان طور که در مطلب آزمون های توان گفته شد، ما هم توان هوازی داریم و هم توان بی هوازی و یک سری اصول کلی در مورد آزمون های توان را در مقاله آزمونهای استاندارد توان بیان کردیم. اما در اینجا قصد داریم درخصوص آزمونهای توان هوازی مطالبی مهم را بیان کنیم و آزمون های اختصاصی توان هوازی را در این مطلب ذکر کنیم.
توان بی هوازی یا توان بیشینه در آغاز فعالیت ورزشی و زمانی به نمایش در می آید که نتوان انباشت کار عضلانی را به سوخت و ساز هوازی نسبت داد. این کسر اکسیژن که در دقایق اولیه فعالیت ورزشی متوسط تا خیلی شدید اتفاق می افتد و برای اولین بار در اوایل دهه 1910 شناخته شد. این نوع فعالیت شدیداً به منابع سوختی دستگاه گلیکولیز بی هوازی یا اسیدلاکتیک و دستگاه فسفوکراتین یا الاکتیک وابسته است و محدود به میزان گلوکز و گلیکوژن است.
در فعالیت ورزشی بعد از یک تکرار تکی بسیار شدید یا بعد از 6 ثانیه زمانیکه دستگاه فسفوکراتین سوخت رسانی میکند، خستگی یا ناتوانی عضلانی رخ می دهد. هر فعالیت ورزشی بی هوازی بسیار شدیدی که از این مدت زمان تجاوز کند، از طریق فرایند گلیکولیز بی هوازی یا اسید لاکتیک تا حدود 2 دقیقه تامین انرژی می شود. در مدت بالاتر از 2 دقیقه دستگاه هوازی مسئول تامین انرژی است. مطلب دستگاههای سوخت وسازی در همین سایت کاملا بحث شده است.
هر چند فسفوکراتین و گلیکولیز بی هوازی ذخایر محدود انرژی دارند اما مدت زمان بازیافت انرژی و بازسازی آن سریع است.
3 تا 5 دقیقه برای سنتز مجدد آدنوزین تری فسفات یاATP،
8دقیقه برای کراتین فسفات
تا 24 ساعت برای گلیکوژن
نکته: برای انجام آزمون های توان بی هوازی، اصول اولیه و نکات کلی برای تمرینات توانی را باید از قبل رعایت کنید که بطور مفصل در مقاله آزمون های توان بیان شده است و باید قبل از انجام آزمونهای بیهوازی توان، ابتدا آن مقاله را کامل بخوانید. سرد و گرم کردن عمومی و اختصاصی برای هر آزمون باید مد نظر قرار گیرد. تمرین در دو یا سه بار در موقعیت آزمون نیز لازم است.
مثال اصول تمرینات توان بی هوازی وینگیت و کبک: گرم کردن با آرام رکاب زدن با بار 20 درصد در 3 تا 5 دقیقه و سپس بعد از هر دقیقه 5 ثانیه رکاب سریع در قبل از آزمون اصلی توصیه میشود و بعد از گرم کردن اختصاصی پیش گفته، کشش پویای عضلات چهارسر، همسترینگ و عضلات ساق پا توصیه میشود. همچنین برای سرد کردن بعد از آزمون 2 تا 5 دقیقه سرد کردن بدن پیش از پیاده شدن از دوچرخه توصیه میشود. هر آزمون 3 بار برای ثبت بهترین عملکرد تکرار شود.
آزمون های معروف برآورد توان بی هوازی
برای اندازه گیری توان از وسایل آزمایشگاهی یا الکترومکانیکی مانند دستگاه ایزوکینتیک و آزمون های میدانی استفاده می شود. از آزمون هایی که برای تعیین توان بی هوازی مورد توجه بیشتر جامعه علوم ورزشی بوده آزمون وینگیت، کبک، مارگاریا کالمن، پرش عمودی و طولی ایستاده، پرتاب توپ پزشکی یا مدیسن بال، دو سرعت 50 یارد یا 45 متر سرعت می باشد.
1) آزمون وینگیت و کبک
آزمونهای فوق بر روی دوچرخه کارسنج انجام می پذیرد.
در آزمون وینگیت، ابتدا شخص باید با مقاومت صفر تا حد ممکن سریع پدال بزند، سپس بار تمرین بمدت 3 تا 4 ثانیه تا حدود 1 نیوتن بازای هر کیلوگرم وزن بدن به حداکثر ریتم میرسد. پس از افزودن بار آزمودنی 30 ثانیه به فعالیت خود ادامه میدهد. بازده توان بین 6 وات برکیلوگرم برای زنان غیرفعال و 16 وات بر کیلوگرم برای مردان ورزشکار متغیر است. محاسبه توان اوج در 5 ثانیه اول بدست می آید.
اما در آزمون کبک پدال سریع بمدت 10 ثانیه حفظ میشود و فرد با سرعت 80 دور در دقیقه فعالیت دارد و حداکثر بازده توان در هر 1 ثانیه بررسی میشود.
2) آزمون پله مارگاریا-کالامن
این آزمون برای مردان دانشجو و دانش آموز طراحی شده است. بعد از گرم شدن از فاصله ۶ متری به سکوی پله ایستاده و شروع به دویدن می کند. پس از رسیدن به اولین پله هر ۳ پله را با یک گام بالا می رود یعنی پله سوم به پله ششم و بعد پله نهم با سریع ترین سرعت ممکن و روی صفحه سو و نهم یک صفحه اتصال الکترونیکی قرار دارد. ارتفاع هر پله 174 میلیمتر یا 17 سانتیمتر و یا 7 اینچ است.
در این زمان به محض اینکه آزمودنی پای خود را روی پله سوم و در اولین گام گذاشت ساعت شروع بکار میکند و پله نهم در آخرین گام زمان متوقف میشود و رکورد ثبت میشود.
3) آزمون 45 متر سرعت یا 50 یارد
این آزمون اصلاح شده آزمون مارگاریا و کالامن بود که آقای کالامن برای حذف وسایل گران قیمت آزمون مارگاریا و کالامن بر روی پله با رابطه بالای r=0/974 ابداع نمود. این آزمون با ثبت رکورد زمانی توان بی هوازی شخص را با ثبت کمترین زمان برآورد میکند.
4) پرش عمودی سارجنت و پرش طول
معروف ترین آزمون میدانی توان بی هوازی پرش عمودی سارجنت است که در بسکتبال و والیبال بسیار روایی دارد. این آزمون برای اندازه گیری توان انفجاری پاها و تنه بکار میرود.
برای اجرای این آزمون، ورزشکاربه فاصله ۱۵ سانتیمتری از دستگاه ورتک می ایستد طوریکه شانه سمت دست برتر (راست یا چپ) به سمت ترازهای دستگاه باشد. با بالا آوردن و کشش دست بالاترین نقطه را مشخص می کند. سپس با خم کردن مفاصل زانو، کمر، تنه و عقب و جلو بردن دستها یک جهش به سمت بالا پرش کرده و بالاترین تراز را با نوک انگشتان ضربه زده و مشخص می کند و به سمت مخالف می چرخند.
فاصله ی بین این دو پرش عمودی یا رکورد ورزشکار در این آزمون را تعیین می کند.
بیشترین اشکال این آزمون این است که فقط ارتفاع پرش را اندازه می گیرد و به وزن ورزشکار دقتی ندارد. یعنی دو ورزشکار با وزن مختلف و ارتفاع پرش یکسان در عمل توان بی هوازی یکسانی ندارند بلکه ورزشکار سنگین تر در همان ارتفاع مساوی، توان بی هوازی بالاتری دارد. بنابراین فرمول لوئیس برای دقت این امر آورده شده است. همچنین نمودار لوئیز این مورد را به شکل زیر اصلاح کرده است.
توان=4.9√ × 9.807 × وزن × طول پرش√
نمودار لوئیز : لوئیز بر اساس نتیجه این آزمون ( ارتفاع پرش) و وزن بدن، یک رابطه ای را برای تعیین توان بی هوازی طراحی کرد و آن را روی نمودار ترسیم نمود که تحت عنوان نمودار لوئیز معروف است. این نمودار دارای سه ستون است که در ستون اول مسافت یا ارتفاع پرش درجه بندی شده است. ستون دوم مربوط به وزن بدن است و ستون سوم که در وسط دو ستون رکودر پرش و وزن بدن قرار می گیرد ستون توان بی هوازی است.
در این حالت اگر به وسیله یک جسم سطح صاف مانند خط کش نقطه مربوط به مقدار پرش ( مثلا نقطه ی ۵۰ سانتیمتر ) را به نقطه ی مربوط به وزن (مثلا نقطه ۷۰ کیلوگرم ) وصل کنیم، خطی که این دو نقطه را به هم وصل می کند، ستون مربوط به توان بی هوازی را در نقطه ( مثلا نقطه ی ۱۰۸ کیلوگرم در متر بر ثانیه ) قطع می کند که این نقطه یا عدد مربوط به این نقطه، معادل توان بی هوازی است.
در این آزمون توان انفجاری پا اندازه گیری میشود و پاها با فاصله 30 سانت از هم و نوک کفش پشت خط پرش قرار دارد. با پرتاب همزمان دستها به جلو و راست کردن زانوها پرش انجام می شود. مسافت پرش از پشت پاشنه یا بخش دیگری از بدن که هنگام فرود به زمین می افتد تا خط ابتدای پرش اندازه گیری شده و رکورد فرد می باشد. پایایی این آزمون از 83/.تا 99/. گزارش شده است.
5) پرتاب توپ پزشکی یا مدیسن
این آزمون به سادگی هر چه تمام تر برای سنجش توان بی هوازی بالاتنه کاربرد دارد و در پاس سینه بسکتبال و ییا حتی مشت زنی سریع ورزشکاران رزمی قابلیت اجرای زیادی دارد.
فرد راحت روی نیمکت شیب دار یا تخت می نشیند و کف پاها صاف روی زمین است و توپ پزشکی را روی سینه نگه می دارد و با هر دو دست از هر دو طرف توپ را نگه داشته و بدون هیچ حرکت اضافی در سایر اندام ها سعی میکند توپ را در یک مسیر 45 درجه مطلوب و تا حداکثر ممکن به شکل افقی به جلو پرتاب کند و بیشترین فاصله طی شده به سانتیمتر اندازه گیری می شود.
تهیه و تنظیم
Drsportyar.com
توانمند و قوی بمانید.
منابع
آزمون ها و ارزیابی های ورزشی NCSA تدمیلر ترجمه دکتر عباسعلی گائینی و همکاران
استانداردهای سلامت و آمادگی جسمانی، دکتر هافمن ترجمه رحمان سوری و حبیب هنری
سنجش و اندازه گیری در علوم ورزشی محمود شیخ
سنجش و اندازه گیری در علوم ورزشی تیمور درزابی، مهدی نبوی نیک و حسین نبوی نیک
اندازه گیری برای ارزشیابی در علوم ورزشی تد ای و همکاران ترجمه دکتر حسین سپلسی و پریوش نوربخش
