همان طور که در بحث فاکتورهای آمادگی جسمانی گفته شد، چابکی توانایی سریع در تغییر مسیر و کاهش و افزایش سرعت و شتاب است و یکی از اساسی ترین فاکتورهای عمومی آمادگی جسمانی بوده و پیش‌نیاز بسیاری از ورزش های مختلف است. این فاکتور با تمرین و استمرار، پتانسیل و قابلیت افزایش دارد و شخص با تمرین می تواند چابکی را توسعه و بهبود ببخشد.

این فاکتور از طرف دیگر خود تحت تاثیر مواردی مانند: نقطه مرکز ثقل، تعادل، هماهنگی عصب و عضله، سرعت و شتاب است. بنابراین ماهیت چابکی با ماهیت بسیاری از فاکتورهای آمادگی جسمانی عجین بوده و نمی‌توان در برنامه آمادگی جسمانی این فاکتور را نادیده گرفت و یا از برنامه تمرینی حذف نمود. در چابکی حرکت بدن لحظه ای متوقف و سپس در جهت متفاوتی از نو شروع می شود.

الگوی اصلی حرکت بسیاری از ورزش های میدانی و محوطه ای مانند فوتبال، والیبال، هندبال، بسکتبال، راگبی و تنیس، اینطور می طلبد که بازیکن در جهات مختلف، حرکات گوناگون بسیاری مانند دویدن، دو سرعت و پریدن را انجام دهد. در ورزش هایی از این دست، لازم است که بازیکنان در طول بازی در پاسخ به یک محرک مانند حرکات بازیکن حریف و یا حرکات توپ، سرعت خود را افزایش یا کاهش دهند و جهت حرکت خود را تغییر دهند.

در نتیجه بازیکنان ورزش های گروهی می بایست حرکت کنندگانی استثنایی به سمت جلو، بغل، پشت و حرکات چندجهتی در فضایی به شدت کوچک باشند. محققان،  سرعت در تغییر جهت را به عنوان چابکی یک عامل تعیین کنندۀ روشن از عملکرد ورزشی در میدان های ورزشی، گزارش نموده اند. در حقیقت، آنها نشان داده اند که بازیکنان فوتبال استرالیا در هر بازی به طور متوسط ۵۰ چرخش انجام می‌دهند.

Bloomfield و همکاران او گزارش نموده اند که فرکانس چرخش و انحرافی که توسط باریکنان فوتبال انگلیس در یک بازی انجام می‌شود، ۷۲۷ است. همچنین Deutsch و همکاران او گزارش نموده اند که در بازی تنیس، تعداد تغییرات جهتی در یک نقطۀ میانگین، برابر ۴ است.(سیارک)

نکته اول: برای انجام آزمون های چابکی گرم کردن عمومی 3 تا 5 دقیقه با شدت کم و بدون انجام حرکات کششی ایستا (چون عملکرد را در فعالیت های سرعتی، قدرتی و توانی به خطر می اندازد) و نیز گرم کردن بر روی عضلات بزرگ بدن در ابتدا ضروری است و سپس بایستی گرم کردن اختصاصی که می‌تواند انجام تمرین آزمون اصلی با نصف یا سه چهارم زمان و شدت حرکت آزمون اصلی باشد، صورت پذیرد.

نکته دوم: تعیین چابکی فرد کار پیچیده ای است، زیرا چابکی به شتاب، سرعت، کاهش شتاب و تعادل و هماهنگی عصب و عضله نیاز دارد. در ضمن آزمون های چابکی باید خیلی کوتاه تا 40 متر و زمان 20 ثانیه بوده و نیز تغییر جهت زیادی داشته باشند. تکنیک صحیح شتاب گرفتن و کاهش شتاب برای دستیابی به بهترین نتایج در آزمون های چابکی بسیار ضروری است. همچنین اینکه رعایت نکات ایمنی در این آزمون ها بسیار حیاتی است.

در چابکی تأکید بیشتری بر کاهش شتاب، واکنش سریع در تغییر جهت‌ها، شتاب‌گیری مجدد همراه با حفظ تعادل در تمام مراحل دارد. بنابراین چابکی مفهوم وسیع‌تری از سرعت خطی در یک مسر مستقیم دارد و به‌همین دلیل نقش تعادل پویا و هماهنگی در آن بارزتر است و تمرکز بینایی نقش کلیدی در آن دارد.

چابکی به دو صورت تغییر وضعیت بدن و تغییر مسیر حرکت بدن می‌باشد.

الف – روش اندازه گیری چابکی در تغییر شکل بدن:

( آزمون بورپی ): آزمون پنج مرحله ای نشستن و برخاستن: تغییر وضعیت بدن آزمون شونده در چند حالت از طریق شمارش تعداد حرکاتی که در 10 ثانیه انجام می دهد:

۱- وضعیت ایستاده

۲-وضعیت چمپاته (نشستن روی دوپا) سپس سنگینی بدن خود را به سمت جلو انداخته و کف دستها را جلوی پاها روی زمین می‌گذارد.

۳-بلافاصله پاها را جفت به سرعت به عقب پرتاب می کند( به حالت شنا سوئدی) در این وضعیت دست ها کاملاً کشیده و بدن به سمت جلو متمایل است.

۴- سپس آزمون شونده دوباره به وضعیت چمپاته قبلی درمی آید.

۵-وضعیت ایستاده و ادامه حرکات مثل قبل

امتیاز: تعداد دفعاتی که آزمون شونده بتواند حرکت راکامل و به طور صحیح در مدت 10 ثانیه انجام دهد شمارش می شود، هر حرکت کامل یک امتیاز دارد.

ب- روشهای اندازه گیری چابکی در تغییر مسیر حرکت بدنی

1- آزمون  T

2- آزمون شش ضلعی

3- آزمون چابکی ایلی نویز

4- آزمون دوی رفت و برگشت 4 در 9 متر

5- آزمون پرش ربع مربع

6- آزمون پای پهلوی ادگرن

7- آزمون بوم رنگ

8- آزمون 505

9- آزمون زیگزاگ

10 آزمون سه مخروط

1) آزمون T (سمینک 1990)

آزمونی که بیشترین استفاده را در ارزیابی چابکی دارد، آزمون T test است. این آزمون به خوبی، به عنوان آزمون استاندارد چابکی پذیرفته شده است. اجرای این آزمون ساده بوده و به حداقل تجهیزات و آماده‌سازی نیازمند است. در رشته تنیس این آزمون روایی بسیار بالایی دارد.

این آزمون در ورزش دانشگاهی ایالات متحده در دانشجویان رشته علوم ورزشی و عمومی تمرین و تست می‌شود.

برای انجام آزمون نیاز به سطح صاف، 4 عدد مخروط، کورنومتر و دستیار هست.

این الگوی حرکت مناسب برای ورزش هایی مانند: فوتبال و فوتسال، والیبال، بسکتبال، هندبال، بدمینتون، تنیس خاکی و پینگ پنگ  است.
هر شخص طبق شکل زیر در هر حال با حرکت به سمت‌های مختلف و همراه با لمس مخروط ها در هر حرکت، ابتدا از نقطه استارت 10 متر بطرف مخروط اول به جلو می‌دود، سپس 5 متر پابوکسی یا دوی به پهلو بطرف سمت راست و مخروط دوم، سپس 10 متر دو با پای پهلو یا پابوکسی بطرف سمت چپ و مخروط سوم، در ادامه 5 متر پابوکسی یا دوی به پهلو بطرف راست به سمت مخروط وسط برمیگردد و نهایتاً عقب‌عقب 10 متر به نقطه استارت برمی‌گردد و آزمون تمام می شود.

بهترین زمان از بین 2 اجرا ترجیحاً توسط زمان سنج الکترونیکی ثبت می شود. طبیعی است که برای این آزمون قبل از آزمون اصلی گرم کردن و چند بار تمرین با رعایت فواصل استراحتی 3 تا 5 دقیقه لازم است. پایایی آزمون-آزمون مجدد در آزمون T مقدار 93/. تا 98/. است.

نتایج

رکورد کمتر از 9.5 ثانیه برای آقایان و کمتر از 10.5 ثانیه برای خانم ها امتیاز عالی،

رکورد بین 9.5 تا 10.5 ثانیه برای آقایان و بین 10.5 تا 11.5ثانیه برای خانم ها امتیاز خوب،

رکورد بین 10.5 تا 11.5 ثانیه برای آقایان و بین 11.5 تا 12.5ثانیه برای خانم ها امتیاز متوسط،

رکورد بیشتر از 11.5 ثانیه برای آقایان و بیشتر از  12.5ثانیه برای خانم ها امتیاز ضعیف،

2) آزمون شش ضلعی ( هارمن، گارهارمر و پاندورف 2000)

هدف : آزمونی برای سنجش توانایی حرکت سریع بهمراه حفظ تعادل.

تجهیزات لازم : متر نواری، گچ و یا چسب کاغذی برای علامت گذاری زمین، زمان سنج، شش ضلعی به اضلاع 66 سانتیمتر

روش اجرا : برای اجرای این آزمون،یک شش ضلعی منتظم به ضلع 60 سانتیمتر روی یک سطح صاف رسم کنید و به هر یک از اضلاع آن در جهت عقربه های ساعت شماره ای بدهید و از ورزشکار بخواهید در مرکز شش ضلعی قرار گیرد و با فرمان مربی شروع حرکت جهش به بیرون از شش ضلعی را آغاز کند (محاسبه زمان شروع می‌شود).

بدین صورت که نخست به صورت پای جفت به بیرون ضلع شماره 1 پریده و دوباره به مرکز شش ضلعی (محل اولیه) می پرد و همین عمل را درجهت حرکت عقربه های ساعت (با توجه به شماره های اضلاع شش ضلعی) انجام می دهد تا دوباره به وضعیت شروع آزمون برگردد. ورزشکار باید این عمل (یک دور کامل) را سه بار بدون وقفه انجام دهد.

هر بار که ورزشکار خطوط را لمس کرد و یا از توالی مناسب منحرف شد،0.1  ثانیه به زمان اصلی او افزوده می شود. پس از اجرای سه دور کامل، زمان سنج متوقف  و بهترین زمان انجام آزمون از بین دو بار آزمون ثبت می‌گردد.

نتایج

رکورد کمتر از 11.2 ثانیه برای آقایان و کمتر از 12.2 ثانیه برای خانم ها امتیاز عالی،

رکورد بین 11.2 تا 13.3 ثانیه برای آقایان و بین 12.2 تا 15.3ثانیه برای خانم ها امتیاز خوب،

رکورد بین 13.4 تا 15.5 ثانیه برای آقایان و بین 15.4 تا 18.5ثانیه برای خانم ها امتیاز متوسط،

رکورد بیشتر از 17.8 ثانیه برای آقایان و بیشتر از  21.8ثانیه برای خانم ها امتیاز ضعیف،

پایای این آزمون بین 86 تا 95 درصد است.

3) تست چابکی ایلینویز

تست چابکی ایلینویز، یک آزمون مرسوم چابکی در ورزش است و در نتیجه معیارهای زیادی از این تست در دسترس است. دویدن در ورزش بدمینتون یکی از حرکات پا در زمین است و بسیار مهم است. از این رو چابکی در دویدن می تواند بهبود در برخی از حرکات در زمین را بدنبال داشته باشد.

هدف : تست چابکی در دویدن

تجهیزات مورد نیاز : یک سطح صاف غیر لعزنده، 8 عدد مخروط یا قوطی های شاتل بدمینتون، کرنومتر (می‌توانید از نرم افزار های موجود در گوشی های هوشمند استفاد کنید)، متر فلزی اندازه گیری.

روش اجرا : طول مسافت در این تست ۱۰ متر است و عرض (فاصله بین نقطه آغاز و پایان ) ۵ متر است. چهار مانع برای نقطه آغاز، پایان و دو نقطه برای چرخش استفاده می شود. ۴ مانع دیگر در مرکز در فواصل برابر از هم قرار می گیرند. هر مانع در مرکز در ۳٫۳ متری از یکدیگر قرار می گیرند. ورزشکار باید رو به زمین دراز بکشد، سر او روی خط آغاز و دست ها روی شانه ها قرار داشته باشد.

با دستور آغاز، کرنومتر زده می شود و ورزشکار در کمترین زمان ممکن در مسیر مشخص شده در تصویر شروع به دویدن می کند تا به خط پایان برسد. ورزشکار نباید به مخروط ها برخورد کند.

نتایج: 16 تا 19 سال

رکورد کمتر از 15.2 ثانیه برای آقایان و کمتر از 17 ثانیه برای خانم ها امتیاز عالی،

رکورد بین 15.2 تا 16.1 ثانیه برای آقایان و بین 17 تا 17.9 ثانیه برای خانم ها امتیاز خوب،

رکورد بین 16.2 تا 18.1 ثانیه برای آقایان و بین 18 تا 21.7 ثانیه برای خانم ها امتیاز متوسط،

رکورد بیشتر از 18.3 ثانیه برای آقایان و بیشتر از  23 ثانیه برای خانم ها امتیاز ضعیف،

4) دوی رفت و برگشت چابکی 4 در 9 متر

هدف : سنجش سرعت و چابکی

تجهیزات مورد نیاز : چند قوطی خالی شاتل یا مشابه آنها، مخروط یا قوطی خالی شاتل، متر، کرنومتر و زمین صاف و غیر لغزنده

روش اجرا: در این تست ورزشکار باید به عقب و جلو با بیشترین سرعت ممکن بین دو خط موازی بدود. دو ردیف از موانع قوطی شاتل یا مخروط به طول ۹٫۱۴ متر ایجاد کنید یا حتی می توانید خط آغاز و پایان تعیین کنید و در هر کدام از آنها مانعی قرار بدهید.

تذکر: اشیائی که برای برداشتن استفاده می شوند باید روی خط قرار بگیرند و نباید در حول و حوش خط انداخته شوند. همین‌طور مطمئن شوید که ورزشکار از خط پایان عبور می‌کند.

ورزشکار از خط آغاز با اشاره مربی آغاز به دویدن می کند و به خط دیگر می‌رود یک مانع را بر می دارد و برمی گردد و آن را پشت خط ابتدایی قرار می‌دهد. مجدداً برای برداشتن مانع دوم برمی‌گردد به خط پایان و همراه با آن به خط ابتدایی باز می‌گردد. بهترین رکورد پس از 2 تلاش برای فرد ثبت می‌شود.

برای بهره گیری از فیلم این حرکت کلیک کنیدhttps://badmintonanzali.ir

جامعه هدف: این آزمایش بخشی از پروتکل آزمون ALPHA-Fit برای بزرگسالان است.

نتایج

رکورد کمتر از 9 ثانیه برای آقایان و کمتر از 10 ثانیه برای خانم ها امتیاز عالی،

رکورد بین 9 تا 10 ثانیه برای آقایان و بین 10 تا 11ثانیه برای خانم ها امتیاز خوب،

رکورد بین 11 تا 13 ثانیه برای آقایان و بین 12 تا 15ثانیه برای خانم ها امتیاز متوسط،

رکورد بیشتر از 15 ثانیه برای آقایان و بیشتر از  18ثانیه برای خانم ها امتیاز ضعیف،

 

5) آزمون چابکی پرش ربع مربع

این آزمون از نوع سنجش های چابکی است که نیاز به دویدن ندارد و برای سنجش توانایی حرکتی در یک فضای کوچک با بیشترین سرعت است در حالیکه تعادل و کنترل (هماهنگی عصب و عضله) حفظ می‌شود.

هدف : سنجش چابکی کلی بدن

تجهیزات مورد نیاز : متر، گچ و یا نوار چسب کاغذی برای علامت گذاری زمین، زمان سنج

روش اجرا : یک چهار ضلعی بر روی زمین به طول هرضلع ۳ پا یا حدودا ۹۰ سانتی مترعلامت گذاری می شود. (مانند شکل زیر). خط شروع علامت‌گذاری و هر مربع شماره گذاری می شود. با اشاره مربی، وزشکار در طول خطوط پرش می کند به اولین ربع مربع و سپس ریع ۲ ، ۳ ، ۴ ،۱ ،۲ و. .. . این الگو در طول زمان ۱۰ ثانیه تا جاییکه ممکن است باید به سرعت تکرار شود. بعد از استراحت کوچکی دوباره این آزمون برگزار می شود.

6) آزمون پای پهلوی ادگرن Edgern

آزمودنی بعد از گرم کردن در حالیکه پاهایش باندازه عرض شانه باز است در وسط طبق شکل قرار می‌گیرد. سپس با حرکت پابوکس یا پا به پهلو بدون برخورد پاها بهم ابتدا به سمت راست حرکت کرده تا جایی که پای راست او دورترین خط سمت راست را با پای راست لمس کند و در ادامه آزمودنی به سمت چپ حرکت می‌کند تا جایی که پای او دورترین خط سمت چپ را با پای چپ لمس کند. کل این فرآیند در 30 ثانیه انجام می شود و بیشترین تعداد حرکات در 2 اجرا رکورد آزمودنی به حساب می آید.

وسایل مورد نیاز: زمان سنج، زمین مناسب، متر نواری

بیشتر مناسب برای بسکتبال و بدمینتون

 7) آزمون بوم رنگ

وسایل مورد نیاز: زمان‌سنج، زمین مناسب و 5 عدد مخروط

آزمودنی مانند شکل بر طبق فلش ها آزمون را شروع می کند و پس از طی مسیر بصورت مارپیچ اجرای آزمون را به پایان میرساند. در 2 بار اجرا بهترین زمان برای آزمودنی ثبت می گردد.

در این آزمون، آزمودنی 1/4 یک چهارم دور مخروط وسطی و نیم دور در مخروط‌های کناری دور خواهد زد.

8) آزمون 5-10-5 یا آزمون پیش چابکی 505

وسایل مورد نیاز: 6 عدد مخروط، متر اندازه‌گیری، کورنومتر و دستیار

هدف: سنجش سرعت با چابکی ورزشکار  با چرخش 180 درجه

در برنامه ورزش دانشگاهی آمریکا استفاده می‌شود. ورزشکار از خط استارت 10 متر استارت اولیه را می‌زند که این 10 متر در زمان محاسبه نمی گردد و فقط برای بالا بردن سرعت است. زمانیکه آزمودنی از اولین میله یعنی ابتدای شروع 5 متر گذشت، دستیار استارت زمان سنج را میزند، بعد از رسیدن به مخروط سوم یعنی در انتهای 5 متر، آزمودنی مخروط را دور می زند و با سرعت بطرف خط استارت می دود و دقیقاً در برگشت نیز بعد از گذشتن از میله، دستیار زمان را متوقف می کند و رکورد وی را ثبت می کند.

 

 9) آزمون زیگزاگ

ورزشکار مسیر طوسی رنگ مشخص شده را به عرض 10 متر و طول 16 متر از نقطه شروع تا پایان دیاگرام می دود و دستیار زمانی را که ورزشکار مسیر را طی نموده بعد از 2 بار آزمون و ثبت بهترین رکورد برای وی محاسبه می کند.

وسایل مورد نیاز: زمان سنج، دستیار، ساعت، متر اندازه گیری، زمین مناسب و 5 عدد مخروط

10- آزمون مته شاتل سه مخروط

سه مخروط با فاصله 5 متر ( در اصل 5 یارد یا 4.6 متر است) به شکل L واژگون روی زمین قرار داده شود. آزمودنی پشت خط شروع (مخروط A) قرار می گیرد و با سرعت فاصله 5 متر را به سمت مخروط B می دود و آن را لمس می کند و سپس با سرعت همان فاصله را به سمت مخروط A برمی‌گردد و آنرا لمس می کند در ادامه دوباره به سرعت به سمت مخروط A می‌دود  اما این بار مخروط را نیم دور می‌زند و به سمت مخروط C  می دود و آن را دور کامل می زند و سپس به سمت مخروط B بر می گردد و آنر نیم دور می‌زند و نهایتاً با حداکثر سرعت به خط شروع بر می‌گردد.

این آزمون در رشته فوتبال روایی بسیار بالاتری دارد و در بسکتبال، تنیس و بدمینتون نیز روایی دارد.

وسایل مورد نیاز: زمان سنج، دستیار، ساعت، متر اندازه گیری، زمین مناسب و 3 عدد مخروط

چابک و ورزشکار باشید

---

تهیه و تنظیم

Drsportyar.com

منابع

آزمون ها و ارزیابی های ورزشی NCSA تدمیلر ترجمه دکتر عباسعلی گائینی و همکاران

آمادگی جسمانی: عباسعلی گایینی و حمید رجبی

استانداردهای سلامت و آمادگی جسمانی، دکتر هافمن ترجمه رحمان سوری و حبیب هنری

آشنایی با آزمون های ورزشی کاربردی، برایان مکنزی ترجمه حسین محمدی

کتاب مرجع آزمون ها نرم ها و سنجش بد بدنسازی و آمادگی جسمانی برایان مکنزی ترجمه بهزاد نوشادی

وب سایت https://badmintonanzali.ir/